Hoe zou het met de (klein)kinderen van Sasson Sarah zijn?
Sderot, Hebron, Bil'in... een terugblik op mijn tijd in Israel en de Palestijnse gebieden
Seizoen twee van Tjeerds Brainfarts wilde ik eigenlijk vorige week zaterdag beginnen met The Big Book Brainfart: leuk boekennieuws, de aankondiging van mijn nieuwe boek en meer van zulks. Maar toen was daar de aanval van Hamas op Israel. En nu bijna een week verder, heb ik al zoveel willen schrijven, maar het zou als een druppel op een gloeiende plaat zijn. Meningen zijn er ook al genoeg, kampen nog meer. Dus, een extra lange brainfart over mijn ervaringen uit de regio, met de treurige conclusie vooraf dat wat ik me 10 jaar geleden afvroeg, vandaag de dag nog steeds geldt en dat het me allemaal somber stemt.
Flashback
In 2009 was ik met oorlogsfotografe Marielle van Uitert in Israël en de Palestijnse gebieden tijdens Operatie Cast Lead, een lucht- en later grondoffensief in de Gazastrook. Gaza kwamen we toen niet in, vanuit journalistiek oogpunt vervelend, vanuit menselijk oogpunt een meevaller.
Toen we hoorden dat alle grensovergangen van de Westelijke Jordaanoever dicht zouden gaan, zijn we halsoverkop die kant opgegaan en lieten we ons semi-vrijwillig opsluiten. Het kostte ons bijna letterlijk de kop, toen we achternagezeten door woedende Palestijnen moesten rennen voor ons leven en gered werden door een voorbijrijdend busje waar we in konden springen.
“Ze dachten dat jullie joden waren,” glimlachte de reddende chauffeur vriendelijk.
Die dagen woonden we onder andere de befaamde wekelijkse demonstratie tegen de Westoeverbarrière, ook wel de Israëlische Muur genoemd, in Bil’in bij. Bekend geworden door de documentaire ‘5 Broken Camera’s’. De man uit de docu, Bassem Abu Rahmeh, liep deze demonstratie ook mee (zie de beelden die ik toen maakte met mijn klap-Samsung helemaal beneden dit artikel), maar kwam drie maanden later om het leven toen hij werd geraakt door een traangasgranaat.
We spraken mensen in Hebron wiens huis na een inval van het IDF in brand werd gestoken en de zoons werden opgepakt en waar we in de woonkamer mochten slapen van een Palestijns gezin. (zelden zo lekker gegeten)
De indrukwekkende foto’s van die dagen kun je hier terugzien.
Een jaar later ben ik weer teruggegaan, in mijn eentje. Ik wilde beide kanten ervaren en ben in zowel Sderot geweest, als wederom in Hebron. In Hebron was ik getuige van een schietpartij waarbij een jonge Palestijn het leven liet en in Sderot sliep ik bij Bob achter een gordijntje in de woonkamer en zaten we al whiskey drinkend de raketbeschietingen vanuit de Gazastrook uit. Hij scheldend op alles wat Palestijns was, ik bevend als een rietje veinzend dat een raketbeschieting voor mij ook dagelijkse kost was.
Nog eens 1,5 jaar later ben ik mee geweest met een studiereis van het CIDI, in 2012. En hoewel daar altijd veel commentaar op is (op wat niet, binnen dit conflict), vond ik het zeer leerzaam. Niet alleen spraken wij kolonisten, maar ook jonge Israëlische en Palestijnse vredesactivisten – het zal je verbazen, maar niet iedereen daar wil elkaar dood hebben, leden van Hamas en Fatah, mensen op straat in zowel de bezette gebieden als in Israel en leden van de Knesset, het Israëlische parlement.
We bezochten de Nederlandse ambassadeur - inmiddels Minister van BuZa, Caspar Veldkamp - in zijn ambtswoning – u kunt op de foto enkele inmiddels bekende journalisten spotten, we hielden halt bij Yad Vashem, spraken met Bassam Eid, directeur van een Palestijnse mensenrechtenorganisatie, kregen een lezing van Gabriel Bach (lid van het team openbaar aanklagers tegen nazi-kopstuk Adolf Eichmann), bezochten de noordgrens met Syrië en Libanon en vierden er tot slot het leven met cocktails en muziek.
Enfin, vrijwel elke keer dat ik er was, wilde ik er zo snel mogelijk weer weg. En elke keer dat ik er weer weg was, wilde ik er weer naar toe. Het is een bijna schizofrene behoefte van aantrekken en afstoten.
Over Sderot, nu een van de dorpen die het zwaarst getroffen is door de recente aanval van Hamas, schreef ik het volgende artikel.
Sderot, bunkerhoofdstad van de wereld
Op zo’n anderhalf uur rijden ten zuiden van Tel Aviv ligt Sderot. Nog eens 2 km. zuidelijker ligt de grens met Gaza, van waaruit vrijwel dagelijks raketten en mortieren worden afgevuurd op Sderot. Zowel de gewapende tak van Hamas, de Ezzedeen al-Qassam Brigades, als de al-Aqsa Martelaren Brigade, gelieerd aan de Fatah-partij van president Mahmoud Abbas en zelfs Al Qaida en IS eisen de verantwoordelijkheid op voor deze aanslagen.
Huiveringwekkende cijfers
Sderot heeft zo’n 20.000 inwoners. Het is een mengelmoes van Israeliërs, Marokkanen, Russen, Somaliërs en Algerijnen. De seizoensarbeiders die Sderot en de omliggende nederzettingen en kibboetsen bewonen komen onder andere uit Eritrea, China en Thailand. Joden, moslims en christenen wonen hier naast elkaar en hebben een belangrijke gemeenschappelijke deler: ze worden dagelijks bestookt met raketten en mortieren vanuit de Gazastrook.
Sinds 2001 zijn er ruim 15.000 raketten op Israel en Sderot afgeschoten. Na de terugtrekking van Israel uit Gaza in 2005 en de gewelddadige overname van het dagelijks bestuur op de Fatahbeweging door Hamas in 2007, heeft het aantal beschietingen een enorme vlucht genomen: ruim 11.000 raketten zijn er sinds 2005 vanuit Gaza op Israelische burgerdoelen geschoten. Dat zijn gemiddeld bijna drie raketten per dag.
Na Operatie Cast Lead (27 december 2008 – 17 januari 2009) namen de aanslagen gestaag af, om drie jaar later weer explosief toe te nemen. Raketten kwamen tot in Tel Aviv, wat leidde tot Operation Pillar of Defense, waarbij het Israelische leger (IDF) in acht dagen diverse lanceerplekken bombardeerde. De laatste grote operatie vond plaats in 2014 tijdens Operation Protective Edge. Ruim 1.000 raketten werden in korte tijd afgevuurd op Israel, waarbij er 754 inslagen in Israel werden geteld. Deze zeven weken durende operatie kostte 2.100 Palestijnen het leven. Aan Israelische zijde sneuvelden 66 militairen en kwamen er zeven burgers om het leven.
Nog steeds worden Sderot en omgeving vrijwel dagelijks beschoten. Onder de explosieven zitten vooral M-302 en M-75, Qassam en Grad raketten. Er worden incidenteel fosforbommen afgeschoten.
15 seconden tot de explosie
Achter de hekken aan de grens met Gaza staat hittegevoelige laserapparatuur opgesteld. Wanneer er een projectiel wordt afgeschoten reageert dit systeem door het alarm af te laten gaan, het beruchte Tseva Adom. Dit ‘Code Rood Alarm’ is geen sirene, maar een indringende vrouwenstem die de inwoners waarschuwt dat er binnen 15 seconden een inslag zal zijn.
In het kleine centrum van Sderot runt Sasson Sarah al decennia lang een kleine kiosk. Hij vertelt dat hij al zijn hele leven in Sderot woont. De kiosk is overgegaan van vader op zoon en zijn vijf kinderen wonen nog allemaal in Sderot.
‘Denk je eens in dat ik met drie van mijn kinderen op de markt loop en het Tseva Adom gaat af. Tussen de tientallen mensen die op de vlucht slaan, moet ik in 15 seconden mijn drie kinderen en mijzelf in veiligheid brengen. Dat kan niet, dat lukt gewoon niet. Ik moet ter plekke besluiten welke van mijn kinderen ik oppak en welke ik op hoop van zegen achter mij aan laat rennen. Hopend dat hij of zij niet onder de voet wordt gelopen in de chaos. Kiezen tussen wie van je kinderen je als eerste redt, is een duivels dilemma maar dagelijkse realiteit.’
Sderot kampt met een groot aantal kinderen die tekenen van een psychisch trauma vertonen. Bij maar liefst 40% van de jeugd in Sderot is vastgesteld dat zij mentale problemen hebben. Veel kinderen hebben last van slapeloosheid, nachtmerries en bedplassen en een groot gedeelte vertoont gewelddadig gedrag. Het aantal geweldsdelicten in Sderot is dan ook hoger dan in andere Israelische steden.
Schuilkelder hoofdstad van de wereld
Lange tijd heeft de Israelische overheid weinig tot niets gedaan ter bescherming van de burgerbevolking van Sderot. In 2010 is de overheid uiteindelijk begonnen aan een grootschalig bouwproject. Er worden maar liefst 5.000 extra bunkers bijgebouwd en met name voor de appartementbewoners is een extra slaapbunker geen overbodige luxe. Het is onmogelijk om in 15 seconden vanaf de derde verdieping naar beneden te rennen om een veilig heenkomen te zoeken in een van de openbare bunkers. Op straat zijn de bushokjes half bushokje, half bunker, langs de kant van de weg staan kleine bunkers voor langsrijdende automobilisten en de huizen in Sderot die nog geen eigen schuilkelder of bunker hadden, krijgen deze nu aangebouwd. Mooier wordt Sderot er niet van. De bunkers worden veelal direct tegen het huis aangebouwd of voor het raam geplaatst. Lichtinval of uitzicht is een ondergeschoven prioriteit.
Geen geld om te verhuizen
Waarom blijven de inwoners van Sderot hun kinderen blootstellen aan het dagelijkse gevaar van raketinslagen en mortieraanvallen?
‘Simpel, we hebben het geld niet om te verhuizen,’ zegt Sasson Sarah. ‘Het wordt altijd gebracht alsof je zo maar even kan verhuizen. Maar laat ik het eens omdraaien: zou jij de stad of het dorp waar je woont direct verlaten als je wordt aangevallen? Zou jij alles en iedereen achterlaten? Je vrienden, je familie, je geboortegrond, je huis en je werk. En wat denk je, dat je binnen no-time ergens anders een huis en werk vindt? We kunnen niet weg, en we willen niet weg. Ondanks de gevaarlijke levensomstandigheden.’
Het is rustig op straat. In Sha’ar Hanegev, een kibboets even buiten Sderot is net een mortier ontploft. Het explosief is neergekomen tussen twee gebouwen op een speelveldje en heeft enkel materiële schade ingericht. De twee gebouwen doen dienst als kindercrèches en zijn deels beveiligd tegen raket- en mortiervuur. Het speelveld daarentegen is een open ruimte waar de kinderen normaliter spelen. De inslag was nipt een half uur voordat de crèche haar deuren zou openen.
Noam Bedein, journalist en in die hoedanigheid oprichter van het Sderot Media Center vertelt: ‘Ik ben in Sderot komen wonen om zelf te ervaren hoe het is om onder continue dreiging van raketaanvallen te moeten leven. Het viel me namelijk op dat de media, internationaal, maar zelfs nationaal, weinig berichten over wat er in Sderot gebeurt. Hieruit is het Sderot Media Center voortgekomen. Besef je wel dat Sderot de enige stad ter wereld is waar de burgerbevolking dagelijks wordt aangevallen door terroristen? Maar waar volgens de publieke opinie de Israelische regering of het IDF niet mag ingrijpen?’
Bedein vervolgt: ‘De aanval van vanochtend is een goed voorbeeld van waarom zo’n aanval maar in weinig media terug te vinden is: er zijn geen slachtoffers gevallen. Een half uur later en er waren wel doden gevallen. De kinderen zouden op het speelveld aan het spelen zijn, de ouders zouden rond het veld staan. Maar zelfs dan, als Israel hierop zou reageren door de terroristen in Gaza op te sporen, zou Israel hiervoor publiekelijk worden afgemaakt.’
Bedein heeft met het mediacenter het enige (lokale) informatiepunt dat vrijwel dagelijks bericht over Sderot. Zijn centrum is gedurende de jaren een betrouwbaar instituut gebleken. Naast zijn reguliere journalistieke werkzaamheden leidt hij politici en diplomaten van over de hele wereld rond in Sderot. Ook heeft hij voor het Goldstone-rapport inzake operatie Cast Lead zijn verhaal mogen doen.
Bedein: ‘Elk verhaal heeft twee kanten, Israël doet ook zeker veel dingen fout, maar hoe kan het dat volksvertegenwoordigers en politici deze misdaden niet afkeuren en raketbeschietingen op burgers afdoen als onzin?’
Hoe zou het met de kinderen van Sasson Sarah zijn?
Inmiddels heb ik Bob kunnen spreken. Hij is weg uit Sderot, leeft nog, en heeft mij enkele contacten gegeven die nu nog in Sderot aanwezig zijn, om na te gaan hoe het met de kinderen en kleinkinderen van Sasson Sarah is. De man zelf is in 2020 overleden, hoe het zijn familie nu gaat hoop ik snel te achterhalen.
Flashback 2012, uit mijn aantekeningen
Vandaag heb ik vluchtig de Erez crossing bij Gaza bezocht en had ik de zeldzame mogelijkheid om bij het IDF (Israel Defence Force) een blik te werpen op de Iron Dome: het radar gestuurde defensieschild dat raketten vanuit de Gazastrook onderschept.
Erez crossing
Over de Erez crossing kan ik kort zijn: ik kwam er niet in, Gaza bleef gesloten. Reden die werd gegeven was kort en krachtig: er was een ‘escalation’ geweest. Wat die escalatie precies inhield werd niet verteld. Het handjevol Gazanen dat moest wachten om Gaza binnen te gaan wilden ook niets zeggen, waarbij al spijt betuigend werd aangegeven dat praten met een journalist niet bijdraagt aan een spoediger doorgang.
Iron Dome
Kolonel Zvika Haimovich van het 167e Active Defense Wing Commander legt uit dat het geschut van de Iron Dome op een andere plek staat dan waar we nu zijn. Op de Iron Dome Battery Site, in de omgeving van Sderot, staan de radars en hoofdapparatuur opgesteld waarmee afgeschoten projectielen worden opgemerkt en onschadelijk gemaakt.
Direct achter de hekken aan de grens met Gaza staat hittegevoelige laserapparatuur opgesteld. Wanneer er een projectiel wordt afgeschoten reageert dit systeem door in de omliggende steden en dorpen een alarm af te laten gaan, het beruchte Tseva Adom. Dit ‘Code Rood Alarm’ is geen sirene, maar een indringende vrouwenstem die de inwoners waarschuwt dat er binnen 15 seconden een inslag zal zijn.
Vrijwel direct na de lancering van een projectiel komt er op de Iron Dome Battery Site een melding binnen waarop de ‘warriors’, zoals Haimovich de militairen noemt, kunnen zien welk soort mortier het is, wat de hoogte is en wat de te verwachten inslaglocatie is. Binnen enkele seconden wordt er automatisch bevel gegeven aan het geschutbataljon, waarop zij met een gerichte aanval (of: verdedigingsactie) de raket uit de lucht schieten.
Afgelopen zaterdag en vorige week woensdag waren de laatste aanvallen vanuit Gaza. Haimovich geeft aan dat de Iron Dome 24/7 paraat is vanwege de grote en continue dreiging. Dreiging vanuit zowel Gaza alsook vanuit diverse buurlanden. Wat die dreiging vanuit de buurlanden concreet is wil Haimovich niet zeggen.
“Dat moet je maar aan je verbeelding overlaten,” aldus Haimovich.
Flashback 2012, uit mijn aantekeningen
99 grijstinten
Afgelopen week las ik de column van Olaf Koens op nu.nl, waarin hij o.a. het volgende zei:
“Het is een van de weinige conflicten waar ik mijn vingers niet aan durf te branden. Het probleem tussen Israël en de Palestijnse gebieden is zo ingewikkeld, zo dubbelzinnig en beide partijen zijn zo overtuigd van hun gelijk dat het bijna onmogelijk is geen partij te kiezen.”
De reactie van Ephraim Ramhari op een artikel over mijn Israel/Palestina trip vind ik ook erg treffend:
“De hekken, muren en betonnen torens moet je gezien hebben, alleen om de complexiteit - en de 99 tinten grijs - van ons bestaan en leven hier in Israël te kunnen bevatten. Om dat te kunnen bereiken, zal je je los moeten rukken van de officiële versies.”
99 tinten grijs en een heen en weer geslinger tussen de diverse partijen. Voor de meeste standpunten valt wat te zeggen. Evenzoveel standpunten of acties zijn verwerpelijk en afkeurenswaardig.
99 grijstinten. Koens durft zijn vingers er niet aan te branden. Ik heb de afgelopen dagen - en de andere keren dat ik in Israël en de Palestijnse gebieden was - duizend-en-een oplossingen gehoord en minstens zoveel problemen. Ik heb ooit met Danny Rotschild gesproken en hij zei het volgende:
“It’s decision time, not negotiation time.”
Decision time
Een van de grootste toekomstige problemen vormt de vluchtelingenstatus van de Palestijnen en de ‘right of return’. Het doorgeven van de vluchtelingenstatus van ouder op kind en zo verder is uniek in de wereld. Een derde en vierde generatie vluchtelingen die volkomen geassimileerd in Syrië of Libanon leven willen vaak niet eens naar Israël. Van terugkeren is ook geen sprake aangezien ze niet in Israël of Palestina zijn geboren. Zijn ze dan überhaupt nog wel als vluchteling aan te merken?
Kan Gaza betrokken worden bij het oplossen van de onderlinge betrokkenheid of is dit al teveel tot een door Iran gedomineerd islamitisch staatje verworden?
Vrijdag de 13e, 2023
Ik startte deze brainfart met de conclusie vooraf dat enkele van mijn vragen, een decennium later nog steeds niet beantwoord zijn. Integendeel, helaas.
Vrijdagavond bij zonsondergang is de eerste sabbat na de brute aanval van Hamas. Een week van bloedvergieten en onmenselijk lijden, aan beide zijden. Vrede of een oplossing van het conflict is meer dan ooit een utopie. Ook is deze vrijdag het vrijdaggebed, waarin er volgens islamitisch gebruik een uur is waarin smeekgebeden worden verhoord.
Aan mijn lijf geen religie of al teveel bijgeloof, maar voor één keer wil ik hopen dat al die godjes samenkomen en dat de smeekbeden van de mensen op straat, zij die een gewoon en rustig leven willen leiden zonder haat en geweld, verhoord zullen worden. Juist op zo’n symbolische vrijdag de 13e.
Tot slot, een beetje duiding van Ome Rob en een bindende leestip als je een ongefilterd en objectief liveblog wilt volgen over de laatste ontwikkelingen, inclusief accurate tijdlijn: GeenStijl.
Rob Hoogland: Of medelijden met de meerderheid van de inwoners van de Gazastrook op zijn plaats is?
Nou & of.
Zodra ik meer nieuws heb over de (klein)kinderen van Sasson Sarah, zal ik dat hier uiteraard met jullie delen.
Liever met iDeal betalen? Dat kan! Klik hier, subscribe en krijg automatisch het jaarabonnement met 17% korting en ontvang als eerste (exclusieve) content.
Eenmalig doneren kan hier of met een directe overboeking naar NL70 BUNQ 2076 5623 89 t.n.v. Tjeerds Brainfarts onder vermelding van je mailadres. (en natuurlijk krijg je dan ook - tijdelijk naar rato - toegang tot betaalde content)
En eenmalig doneren via Stripe kan ook. Dan kan hier. (en natuurlijk krijg je dan ook - tijdelijk naar rato - toegang tot betaalde content)
Ekskuuzee le mot voor de amateuristische beelden, maar in die tijd waren er nog geen iPhones, liep ik met mijn notitieblokje en pen in de hand en was het nogal, nou ja, chaotisch en was er nogal wat traangas te verstouwen.
Mooi, Tjeerd. En dank.