In de huidige gepolariseerde werkelijkheid word je haast gedwongen om óf voor Israël, óf voor Palestina te kiezen. Natascha van Weezel zoekt naar eigen zeggen naar een verbindende positie in het midden. In haar essay Hoe houd je je hart zacht? stelt ze de vraag: kan een middenpositie ook radicaal zijn, een constructieve kracht die bijdraagt aan verbetering? Ik las haar essay, met de hoop mijn verkilde hart wat te verwarmen en iets van de constructieve hoop van Natascha tot mij te nemen, om zodoende weer wat meer te kunnen verbinden. Kortom, hoe houd ik míjn hart zacht?
Vertel het me maar. Hoe houd ik mijn hart zacht? Want eerlijk is eerlijk, mijn hart is enigszins verkild. Dat is een proces geweest van een jaar of drie en is begonnen in de coronaperiode. Deed ik in 2020 nog vrijwilligerswerk, bezag ik de wereld met een optimistische blik en probeerde ik op Bregmaniaanse wijze het goede in de mens te zien, daar is anno 2024 weinig meer van over.
Ik ben teleurgesteld in ‘de mens’. Het gemak waarmee mensen als minderwaardig werden weggezet tijdens die coronaperiode was het begin, de massaslachting van Hamas en trawanten op 7 oktober 2023 en de reacties daarop zijn de meest recente gebeurtenissen in een lange reeks van teleurstellingen. Met als allerlaatste dieptepunt de geweldsexplosie in Amsterdam van begin november, die dankzij politiek en media vakkundig is verdraaid tot een klucht van epische proporties waarbij iedereen tot slachtoffer is gemaakt, behalve de gemolesteerde joden/Joden/Israëli’s.
Als iets eruitziet als een jodenjacht, klinkt als een jodenjacht en wordt betiteld als een jodenjacht, dan is het waarschijnlijk overduidelijk een jodenjacht.
Natascha en ik kennen elkaar niet persoonlijk, maar ik zie haar regelmatig voorbij komen in de media. Mijn beeld van haar is dus volkomen gevormd door die media-optredens en dat beeld is louter positief. Dat radicale genuanceerde midden van haar stemt mij stante pede milder en dat is een gave in deze tijden van hevige polarisatie en oorlog. Want de zogenaamde progressieven, de zelfbenoemde toleranten, zij die dag in dag uit inclusiviteit prediken, zijn degenen die om het hardst From the river to the sea! scanderen en openlijk hun antisemitisme uitdragen onder het mom van betrokkenheid bij het lot van de mensen in Gaza. Pro-Palestina zijn houdt veelal in dat de links progressieve activist voornamelijk anti-Israel is, die van toeten noch blazen weet over hoe de geschiedenis van dit conflict zich verhoudt tot het heden en die zijn nieuws van TikTok haalt bij accounts als CESTMOCRO of rapper Appa.
Ik begin met enig cynisme aan dit essay. Maar ook met hoop. Met cynisme omdat ik uitgesproken team Israël ben. Simpelweg omdat ik geen enkel moreel argument zie om team islamitisch terrorisme te zijn en omdat ik mijn buik vol heb van feitenverdraaiingen en genocideschreeuwers als Asha ten Broeke en Crazy Carice. Dit laat onverlet dat ik niet blind ben voor het leed in Gaza. Of voor de misdadige regering onder Netanyahu.
Hoopvol ben ik omdat Natascha met haar betoog mijn boosheid misschien wat kan temperen. Mijn verkilde hart een beetje kan verwarmen én verzachten. En wellicht dat ik mijn vertrouwen in de mens wat kan terugvinden. En niet onbelangrijk, naar genocideschreeuwers luister ik al lang niet meer, naar Natascha als het (zelfbenoemde) radicale midden wél. Overigens, voor ik het essay las, luisterde ik de podcast Nooit meer Slapen met Femke van der Laan en Natascha. In die podcast is er veel overlap met het boek, maar je leert Natascha ook persoonlijk wat beter kennen, omdat het niet alleen maar gaat over Het Conflict. Aanrader dus en hier te beluisteren.
Naast mijn hoopvolle cynisme vraag ik me onder andere af hoe radicaal midden Natascha nu eigenlijk écht is. En ook, hoe sta ik zelf eigenlijk gepositioneerd ten opzichte van dat midden?
Let’s go!
Tussen vrede, nuance en haat is nog een wereld te winnen
Er wordt afgetrapt met flashbacks naar haar vroege jeugd, waarvan ze de vakanties doorbracht in Israël. Als opgroeiend kind in een familie waarvan velen door de Duitsers zijn vermoord, is de Holocaust nooit ver weg. Soms subtiel, soms recht in het gezicht, zoals opa die haar vraagt of ze weet wat de Holocaust is.
“Ik heb moeilijke dingen meegemaakt, maar dat geeft je geen vrijbrief om je alleen met jezelf bezig te houden. Na de oorlog heb ik me altijd ingezet tegen discriminatie. De Holocaust mag niet alleen ons Joden nooit meer overkomen, maar helemaal niemand, snap je dat?”
De puberende Natascha worstelde met haar indentiteit. Niets nieuws onder de zon, dat doet elke puber. In haar geval uitte die worsteling zich in haar studententijd, toen ze puber-af was, in een overtuigde Joodse identiteit. Dat ging zelfs zover dat ze een relatie verbrak omdat de arme stakker niet Joods was, ze bekeek de mogelijkheden om te emigreren naar Israël en dook in het warme bad van de Joodse gemeenschap. Door haar ouders werd ze spottend ‘ons kleine zionistje’ genoemd.
Maar, die Joodse identiteit begon na een aantal jaar kleerscheuren te vertonen. Of, zoals ze treffend schrijft “mijn vriendinnen en ik waren hier (TL: in Tel Aviv) lekker vakantie aan het vieren, terwijl er op 40 kilometer afstand een enorm conflict speelde. Waarom wist ik daar zo weinig van?”
Dat zou je het kantelpunt kunnen noemen in Natascha’s denken en blik op het conflict. In 2014, waarbij de ontwikkelingen in de wereld in het algemeen nogal explosief waren (MH17, kalifaat Syrië, oorlog in Gaza) kun je het moment noemen dat ze echt opstond. Het gescheld en de polarisatie maakten haar bang en boos: “Was er geen manier om dit te stoppen?”
Was er geen manier om dit te stoppen?
In die tijd mengde ze zich voor het eerst in het publieke debat als kritisch zionist, want vóór het bestaan van een Joodse staat én kritisch op de regering Netanyahu. Het kwam haar op de eerste veeg uit de pan te staan, van een uiterst vriendelijk pro-Palestina meisje die haar een fascist noemde.
“Jij bent een zionist, dus jij bent een fascist.”
De retorica van de pro-Palestina beweging, zullen we maar zeggen. Deze reactie en de vele reacties die Natascha ontving na dit tv-optreden waarin ze juist door de andere kant werd belaagd “omdat ze voor de Palestijnen had gekozen” en een “zelf-hatende Jood” zou zijn, waren voor Natascha levensveranderend.
Het Israël-Palestina conflict zou niet ook nog eens híér uitgevochten mogen worden. Het conflict kon ze niet oplossen, maar ze hoopte wel iets te kunnen doen tegen de spanningen en de vooroordelen tussen bepaalde bevolkingsgroepen in Nederland. En zo geschiedde, ze ging een langdurig dialoogproject aan met jonge Amsterdamse moslims en joden.
Nu schrijft ze dat er een stoffig en weeïg imago kleeft aan ‘de dialoog’ en dat dat ten onrechte is. Mijn cynische inborst vindt de dialoog daadwerkelijk stoffig en weeïg, waarbij ik direct de vraag wil stellen wat al die dialoog ons in die tien jaar daadwerkelijk heeft gebracht? De polarisatie was nog nooit zo groot. Als voorbeeld noemt Natascha de dialoog met een Marokkaanse jongen die haar, een Jood, nadien toch “een stuk minder monsterlijk” vond dan gedacht.
Minder monsterlijk. Je moet een rasoptimist zijn om dat winst te noemen.
Flashforward naar het nu. Tien jaar dialoog voeren verder en Natascha begint over de huidige oorlog met een opsomming van de gruwelijkheden in Gaza. Ze bekijkt beelden van hongerlijdende mensen, een jongetje die zonder verdoving wordt geopereerd, heeft het over de piek in gedode journalisten en beziet met walging vluchtende Gazanen. De volgende opsomming is die van de beelden van IDF-militairen die zich misdragen door damesondergoed door een slaapkamer te gooien, gevolgd door nog eens vier voorbeelden waarin Israël de badguy is en Palestina de onderdrukte. Israël fout, Palestina goed. Er valt hier nog maar weinig radicale middenmoot te bespeuren.
Dan het moment dat Natascha naar een landelijke actiedag voor Palestina gaat. Er worden spandoeken gedragen met daarop de tekst Israël = een terreurstaat en Israhell. Vóór Palestina zijn, blijkt ook hier maar weer eens vooral te betekenen tégen Israël. Voor Natascha is het even slikken, maar toch loopt ze mee.
De daaropvolgende demonstratie die ze bijwoont is een pro-Israel betoging. Ze ergert zich eraan dat er alleen wordt gesproken over 7 oktober en over de gijzelaars. Het klinkt mij vrij logisch in de oren dat bij een pro-Israel betoging de nadruk ligt op de Israëlische slachtoffers.
Waar zij tussen de ‘pro-Palestijnse’ betogers die Israel van de kaart willen vegen, even moest slikken, daar ergert ze zich nu vanwege de eenzijdigheid. Nadat er kritiek komt op de media en een PVV’er de Joodse gemeenschap een hart onder de riem steekt, gaat ze weg.
“Zulke vrienden heb ik niet nodig.”
Tsja. Tot zover de dialoog, nuance en open blik. Van dat radicale midden heb ik nog niet veel gezien. Was er geen manier om dit te stoppen? Niet als je wegloopt, me dunkt.
Nuance
Wat me in die eerste hoofdstukken vooral opvalt is de kritiek van Natascha op Israël. En het wonderlijke effect daarvan is weer de kritiek die zij daardoor als persoon krijgt. Maar niet van pro-Israël lieden, maar juist uit haar eigen kamp. Als ik dat even zo mag noemen. Het progressief linkse én Joodse milieu waarin Natascha zich begeeft, sluit haar buiten. En hoewel ze stevige kritiek uit op Israël en op het (oorlogs)beleid, komen de heftigste bedreigingen en scheldpartijen juist uit het pro-Palestina kamp. Het voelt een beetje schizofreen aan.
En zoals altijd wanneer het links progressief betaamt, moet ik een beetje lachen. Op de barricaden voor Black Lives Matter, Kick Out Zwarte Piet, LHBTQ+ rechten, maar o wee als je hun opvattingen (over Israël) niet deelt. Dan lig je eruit, want dan ben je een fascist. Of, in het geval van Natascha, De Kwaadaardige Zionistische Jood. En daar zit hem dat schizofrene dus in, die links progressieve kliek is zo verblindt door hun eigen discriminatoire haat jegens Israël, dat ze niet eens meer zien dat Natascha grotendeels hun opvattingen of tenminste hun zorgen en afkeer van het geweld deelt.
Het mooie van dit essay is dat ik een beetje in verwarring ben op dit punt. Enerzijds zit ik er nog steeds zo in dat ik een kant moet kiezen. Zeker omdat Natascha veelal kritiek uit op Israël en over Hamas zijn nog weinig onvertogen woorden gevallen. Anderzijds maakt het me ziedend als ik lees wat een drek ze over zich heen krijgt. Maar ook, ik zie dat radicale genuanceerde midden nog niet. Weglopen bij een betoging omdat iemand van de PVV de Joodse gemeenschap steunt? Kom op zeg. Mijn hart is op dit punt nog niet veel zachter geworden, helaas.
Tegelijkertijd vraag ik mezelf af of ik nu niet teveel vinkjes aan het zetten ben. Om te tellen hoe vaak Natascha voor de een of voor de ander is, om dan triomfantelijk te kunnen zeggen “zie je wel, je bent geen radicale midden nuance brenger!” Dat in twee kampen denken overheerst en daar moet ik vanaf. Wat kan ik er nou uithalen, wat is nou de kern van haar betoog?
Je vermeende vijand een hand geven is radicaal dapper
Waar komt dat ‘radicale midden’ nou precies vandaan? Om kort te zijn, het stille midden zijn de mensen die - daar is ‘ie weer - de dialoog aangaan. Met gelijkgestemden, maar ook met felle tegenstanders. In de podcast Unapologetic: The Third Narrative bespreken Amira Mohammed en Ibrahim Abu Ahmad de situatie in Israël, Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Ze zijn Arabische Israëli’s en vredesactivisten. Heel bewust kiezen ze geen kant, polariseren ze niet, gaan ze niet voor snel talkshow gewin door tegenstellingen te vergroten door knetterende discussies te faciliteren, maar streven ze naar duurzame vrede. Een van de afleveringen gaat over radicalisme en de connotatie die dat woord heeft. Het is iets slechts, iets lelijks. In die aflevering zegt Ibrahim tegen Amira “volgens mij is je vermeende vijand een hand geven het meest radicale wat je kunt doen. Dat is namelijk veel dapperder.”
Dapperder dan het gebruik van geweld.
Er volgen nog een aantal voorbeelden waarin ‘radicaal’ in de optimistische zin van het woord wordt gebruikt, en waarin het dus juist géén negatieve betekenis heeft — integendeel. Alle initiatieven die streven naar duurzame vrede, naar dialoog, naar nuance; alle bewegingen die nu nog slechts splintertjes zijn in het grotere geheel die worden het stille midden genoemd. Omdat ze niet uitgesproken achter Israël of Palestina staan. Maar echt stil zijn ze niet. Daardoor is het stille midden door Natascha gebombardeerd (no pun intended) tot het radicale midden. De derde weg, een groeiende groep mensen die voor duurzame vrede is, voor iedereen.
Wie kan daar nou tegen zijn?
Conclusie
De zucht naar dialoog en nuance neigt voor mij regelmatig naar naïviteit en bijna wanhopig wensdenken. Een verwijt dat Natascha wel vaker krijgt. Cynischer omschreven zou ik het kunnen vatten dat ze kernmerken vertoont van het Stockholmsyndroom, waarbij ze steeds meer sympathie krijgt voor de onsympathieke haters. Wanneer ze tussen de intifada-roepers staat. Of wanneer haar Marokkaanse jeugdvriendin N. Natascha als Jood bijkans persoonlijk verantwoordelijk houdt voor de ellende in Gaza. En waarbij Natascha tóch weer het gesprek blijft aangaan. Waarvoor chapeau, maar het is toch ook gewoon weleens een keertje klaar?
Tolerantie hebben voor het intolerante. Al zal dat altijd een filosofisch kip-ei verhaal blijven, want als je het intolerante niet meer duldt, in hoeverre ben je dan zelf intolerant, of onredelijk en wat zijn de grenzen van je eigen (in)tolerantie ten opzichte van de intolerantie jegens jou?
Het riekt naar een Godwin, maar ik maak hem toch; het radicale midden van Natascha doet me denken aan de werkwijze van de Joodse Raad. Je blijft keer op keer de dialoog zoeken met degene die je naar het leven staat. Telkens weer verschuift jouw tolerantiegrens een klein beetje naar de intolerante ander. Omdat je tegen wil en dank en tegen beter weten in hoop blijft houden. Opdat het beter wordt. Opdat de intolerantie afneemt. Opdat jouw nuance wordt opgepikt.
We weten hoe dat met de Joodse Raad en met de meer dan 100.000 Nederlandse Joden is afgelopen. En we weten ook hoe dat zal aflopen als Israël de wapens neerlegt en ik quote hier Netanyahu: “If the Arabs lay down their arms there will be no more war, but if Israel lays down its weapons there would be no more Israel”.
Alle hoop, dialoogsessies en radicale middenstandpunten ten spijt, zo is het helaas wel. In de podcast zegt Natascha op een gegeven moment dat ze liever naïef dan verbitterd is. Dat wil ik graag onderschrijven. Echter, die naïviteit kan soms levensgevaarlijk zijn.
Slotsom
Is mijn verkilde hart wat minder verkild? Ja. Geloof ik in de radicale verbindende positie in het midden? Ik schreef nee. Toen ja. Daarna ooit wel. Laat ik het dan zo zeggen, ik wíl erin geloven.
Want natuurlijk wil ook ik vrede. Ik ben week van geest, romantisch van aard en bewaar het liefst de goede peis, simpelweg omdat ik in potentie ieder levend wezen een fijn en rustig leven in vrijheid en goede gezondheid gun.
En misschien is dat de winst die uit dit essay valt te halen.
Er is altijd hoop.
Vind ik Natascha een toonbeeld van het radicale midden? Nee, zeker niet. In het polarisatiespectrum opereert ze overduidelijk links van het midden. Maar met de intentionele goedheid van Natascha zit het wel snor.
Waren er meer Natascha’s op deze wereld geweest, dan waren er aanzienlijk minder oorlogen gevoerd. De realiteit is helaas weerbarstiger dan het wensdenken.
Waar ik zelf sta in het spectrum? Rechts van het radicale midden.
Maar ruim binnen handbereik van Natascha ter linkerzijde.
Natascha Rosa van Weezel (1986) is auteur en documentairemaker. Ze schreef onder meer De derde generatie en Thuis bij de vijand. Moslims en joden in Nederland. Ook maakte ze onder meer de documentaires Elke dag 4 mei, Natascha’s beloofde land, Broertje en samen met Sinan Can Brug over de breuklijn. Ze heeft een veelgelezen column in Het Parool.
Benieuwd naar haar pleidooi zoals hierboven besproken? Vraag je je af waar jij staat in het polarisatiespectrum? Koop dan de hardcover van Hoe houd je je hart zacht? en vorm je eigen zienswijze.
“Tolerantie en apathie zijn de laatste deugden van een maatschappij die te gronde gaat.”
Aristoteles
Om mijn werk te kunnen blijven lezen en beluisteren, kun je overwegen betalend abonnee te worden. Voor slechts 5 euro per maand ben je verzekerd van een boel interessante columns, verhalen, podcasts en leuke extra’s!
Automatisch kiezen voor het jaarabonnement met 17% korting en als eerste (exclusieve) content ontvangen? Simpel, kik op onderstaande button, vul je gegevens in en je bent erbij. Voilà!
Ook tof, waar je zelf nóg blijer van wordt, is door een boek van me te kopen!
Liever een losse donatie doen? Dat kan!
Een zelfgekozen bedrag als losse donatie doen kan hier, met een directe overboeking naar NL70 BUNQ 2076 5623 89 t.n.v. Tjeerds Brainfarts onder vermelding van je mailadres of door op het BUNQ-logo te klikken. Natuurlijk krijg je bij een losse donatie ook - tijdelijk naar rato - toegang tot betaalde content.
Los doneren via PayPal of Stripe is ook mogelijk. (NB.: PayPal leidt je naar een donatiepagina op naam van mijn uitgeverij, Jalapeño Books)
Prachtige roman waarin de schrijver je aan de hand van twee verhaallijnen meeneemt in de tegenstrijdige realiteit die balanceert rondom het motto viva la vida. Mooi en soms zeer herkenbaar geschreven en leest lekker weg. Echt een aanrader om heerlijk bij te ontspannen. ~ Nino ★★★★★
Niet in één adem uitgelezen, daar is het te intens voor. Herkenbaar omdat het alles heeft waar je in het leven mee te maken hebt. Liefde, vriendschap en de dood. Dit alles bij elkaar maakt dit boek het meer dan de moeite waard om te lezen. ~ Karin ★★★★★
De eerder verschenen boeken van Tjeerd heb ik ook allemaal gelezen en ik vind echt dat hij en zijn oeuvre te weinig eer krijgen. Tossa pakt je, neemt je mee en ontroert je. Ik ben zelf nog nooit in Tossa de Mar geweest, maar na het lezen van dit boek heb je echt het idee dat je net terug komt van een reis naar Tossa. De sfeer, de spanning, de toeristische deken die over het stadje ligt. Tjeerd weet het levendig te vertellen, zo levendig dat je Tossa de Mar hoort, voelt en proeft. Vanaf de bank. De scènes die zich in de bergen afspelen komen mij persoonlijk wel weer bekend voor, Tjeerd weet de emotie die ik in de bergen ervaar te vatten in woorden. In iets tastbaars. ~ Evelien ★★★★★
Het meest pijnlijke van dit alles is, dat alleen joden als Natascha bij de (mainstream) media gewenst zijn. Het is niet zo dat de toon van Natascha veel zegt over wat wel of niet het 'radicale midden' is, maar dat Natascha op een voetstuk geplaatst wordt met haar mening, en dat dit als 'radicale midden' wordt gezien, geeft aan hoeveel water het ene kamp ('Israël heeft bestaansrechts' -> 'zionisme') bij de wijn moet doen om deel te nemen aan het maatschappelijk debat.
Het meest pijnlijke van dit alles is, dat alleen joden als Natascha bij de (mainstream) media gewenst zijn. Het is niet zo dat de toon van Natascha veel zegt over wat wel of niet het 'radicale midden' is, maar dat Natascha op een voetstuk geplaatst wordt met haar mening, en dat dit als 'radicale midden' wordt gezien, geeft aan hoeveel water het ene kamp ('Israël heeft bestaansrechts' -> 'zionisme') bij de wijn moet doen om deel te nemen aan het maatschappelijk debat.
''Misdadige regering onder Netanyahu''. De rest niet meer gelezen.