Follow-up: financiële positie Nederlandse schrijver nog steeds deplorabel
Follow-up: financiële positie Nederlandse schrijver nog steeds deplorabel
Met constructieve bijdragen van Eus en Sylvia Witteman
Pleiten voor betere financiële (werk)omstandigheden voor Nederlandse schrijvers maakt nogal wat los, zo mocht ik afgelopen week ervaren. Zo vergeleek literair kanon Özkan Akyol (Eus) schrijvers van minder allooi dan hij zelf met slechte amateurvoetballers die bij Ajax om een contract bedelen. Volkskrantcolumnist Sylvia Witteman vroeg zich af of ik naast een inkomen voor schrijvers, ook een redactrice wenste om mij onder mijn bureau te laten pijpen. En Podium uitgever Joost Nijsen toonde zich voorstander van censuur waar het schrijvers met een mening betreft die niet in zijn straatje passen.
Feiten
”Hilarische onzin die niet in een kwaliteitskrant gepubliceerd zou moeten worden,” noemt uitgever Joost Nijsen van Podium mijn artikel in Trouw. Hij doet hierbij een aantal aannames, getuigt een slecht lezer te zijn en komt met een bizarre berekening op de proppen die niet uit mijn pen is gevloeid en die simpelweg als hilarische - en hysterische - onzin kan worden bestempeld. En dat voor een kwaliteitsuitgever.
Wat korte feiten. Er zijn in Nederland om en nabij de 60.000 beroepsmatige schrijvers (of zij die aangeven beroepsmatig schrijver te willen worden) en om en nabij de 17.000 boek(her)uitgaven per jaar.
Inclusief studie- en wetenschappelijke boeken totaal 27.568, waarvan 6.600 nieuwe oorspronkelijk Nederlandstalige algemene boeken.
Bron:
NRC Checkt
Centraal Boekhuis 2019, Boekenbarometer
KvB Boekwerk & GfK
Leesmonitor
De door mij “gestipuleerde hahahahahahahahahaha” 700 miljoen omzet is een door de redactie van Trouw naar beneden afgeronde omzet (2018) van de boekenbranche (541 miljoen) en die van de uitgeversbranche (249 miljoen) tezamen.
Bron:
KvB Boekwerk & GfK
“In de onderzoeksperiode (2013-2017) publiceerden jaarlijks gemiddeld 27.000 Nederlandse auteurs een boek. Hiervan verdiende ruim 90 procent minder dan 1.000 euro per jaar aan zogeheten royalties: het deel van de verkoopopbrengst dat de uitgever aan de auteur uitbetaalt. Van die 27.000 verdienden er ruim 10.000 helemaal niets aan hun boek. Zo’n 15.000 auteurs kregen tussen de 1 euro en 1.000 euro. Slechts 115 schrijvers hielden meer dan het minimumloon van 19.200 euro bruto per jaar over.”
“De totale werkgelegenheid in de branche in 2017 is ingeschat op 25 à 26 duizend personen. Het grootste deel van de werkgelegenheid zit bij de auteurs en vertalers. De omzet en toegevoegde waarde van deze schakel ligt juist het laagst.”
Bron:
KVK Boekwerk / SEO Economisch Onderzoek
NRC
Voorstel
Mijn voorstel is simpel. Dat is niet om iedere (wannabe) schrijver in dienst te nemen á 40.000 euro per jaar, zoals Nijsen denkt te lezen. Ik doel specifiek op schrijvers die al onder contract staan bij een uitgever, of op het punt staan een contract te tekenen en om die een vergoeding te betalen voor het werk dat zij leveren.
Meermaals geef ik aan dat het hier kan gaan om tijdelijke of freelance contracten, of nog simpeler: maak de financiële vergoeding onderdeel van het al bestaande of nog te tekenen boekcontract, dat is in feite al een tijdelijk projectcontract. Alleen krijg je bij een normaal project ook een bedrag voor de afgesproken tijd/werkzaamheden. Logisch nietwaar, betaald worden voor het werk dat je doet.
Het gaat hier ook niet om slecht verkopende boeken of slechte schrijvers, het is mij puur te doen om de onevenredige verdeling van inkomsten en het gegeven dat een auteur onder contract bij een uitgever, maanden onbezoldigd moet werken, terwijl, en ik citeer mezelf “iedereen een normaal inkomen aan de productie en verkoop van een boek heeft: uitgeverijen, platforms als Bol.com, boekhandels, redacteuren, vormgevers, pr-medewerkers, logistieke bedrijven, het Centraal Boekhuis. Iedereen, behalve de schrijver, die nota bene het meeste werk moet verzetten.” En daarin sta ik uiteraard niet alleen.
De voorzitter van de Auteursbond zou daarom graag een eerlijker verdeling van de inkomsten zien in de keten van schrijvers, uitgevers en boekverkopers. “Juist nu de boekenmarkt na jaren van crisis weer wat aantrekt, zouden auteurs moeten meeprofiteren. Schrijvers vormen de bron van de boekenmarkt. Als zij opdrogen, zal alles om hen heen ook verdwijnen.”
Discussie
Gelukkig waren er ook constructieve discussies, waar voors en tegens werden afgewogen. Zo vroeg Olga zich het volgende af:
“Maar hoe lang ga je zo'n auteur dan betalen? Half jaar voor boek 1 en dan is het klaar? Wat nu als boek 1 wel een doorslaand succes is? Dat een schrijver in dat voorbeeld duizenden euro's royalty zou krijgen, maar nu ‘alleen’ een halfjaarsalaris?”
Je geeft zo’n schrijver een halfjaarcontract, of een jaar, of een freelance contract, of neemt een extra clausule op in het boekcontract, afhankelijk van hoe snel iemand schrijft en welke afspraak hij maakt met de uitgever. Die deadline afspraken maak je nu ook al, inclusief de datum waarop het boek gepresenteerd zal worden. En net als elke andere (freelance) ondernemer is het risico van een overschrijding van de deadline het probleem van de schrijver. En de betaling, zoals ik in mijn artikel al aangeef kan heel simpel onderverdeeld worden in “loon naar werken” met als extraatje de royalty’s als een mooie provisieregeling mocht het boek een doorslaand succes worden. En dat kan een vergoeding van drie dagen per week tegen minimumloon zijn. Om maar wat te noemen. Zolang er maar een basis is waardoor een beroepsmatig schrijver niet onder bijstandsniveau of zelfs gratis hoeft te werken.
Creatieve vrijheid
Ook werd geopperd dat een schrijver die betaald wordt voor zijn werk, schrijft naar de wens van de baas en dus zijn creatieve vrijheid verkoopt. Het wordt een broodschrijver. In die zin zou je dus ook geen royalty’s meer uit moeten keren, want dat is net zo goed een betaling.
Een normaal inkomen verdienen, staat niet garant voor iets smerigs en je ziel verkopen.
Daarnaast, als jij een boekcontract hebt, dan maak je met de uitgever en redacteur(en) afspraken over je plot, personages en meer van zulks. Je creatieve vrijheid wordt al-tijd beïnvloed door de samenwerking met de mensen binnen de uitgeverij. Het is de redacteur die je je darlings laat killen. Heb je net lekker onbezoldigd, maar creatief je vrijheid neergepend, zegt die redacteur dat je 10.000 woorden moet schrappen.
Argumentatie
Hoe serieus wordt de schrijver genomen als geen uitgever bereid is om hem of haar naar behoren te betalen voor het werk dat wordt geleverd? Het antwoord daarop kun je vinden in de reacties van uitgevers als Nijsen. Of bij de fine fleur der Neerlands scribenten als Eus en Witteman. Hoon is je deel. Manke vergelijkingen ook. En drunk tweets waaruit het dedain in rode wijn van je beeldscherm druipt.
Om over de overige persoonlijke verwensingen maar niet te spreken.
Overigens, denkt u nu werkelijk dat Eus al die tv-schnabbels onbezoldigd doet? Voor al die presenteerschnabbels laat hij zich vortselijk betalen. En terecht. Want als presentator draagt hij de show. Zonder presentator geen programma, dus geen inkomsten en salaris voor alle medewerkers. Herkenbaar? Ja, want zonder schrijver geen boek, dus geen inkomsten en salaris voor alle medewerkers. Maar dat schijnt dan weer normaal te moeten zijn.
Tot slot
Enfin, de Euzen, Nijsens en Wittemans van deze wereld kunnen het nog zo in het belachelijke trekken, zolang de schrijver niet gewoon betaald wordt voor het werk dat hij levert en zolang de schrijver de enige in de hele branche is die bijbaantjes moet zoeken, blijft mijn stelling staan: het is een ziek systeem en er moet wat veranderen.
SCHRIJVERSLEED
Leven van schrijven: wie kan dat nog?
De boekenmarkt is in tien jaar tijd met een vijfde gekrompen. Wat betekent dat voor de auteurs? Ook de succesvollen onder hen kennen financiële zorgen, blijkt uit een rondgang en uit berekeningen die het Letterenfonds op verzoek van de Volkskrant maakte.
(...) Pieter Waterdrinker rekent voor dat zijn bestseller hem 70 duizend euro oplevert. Daarvan neemt de belastingdienst een flinke hap. Een Russische vriend van wie hij een fors bedrag leende, heeft zijn geld teruggekregen. Die aflossing luchtte hem op, maar wat resteert is te weinig om van te leven. “Ik hoef niet meer dan zeg 2 duizend euro in de maand te verdienen, 24 duizend per jaar. Dus moet een roman bijna 50 duizend euro opleveren, want over het schrijven doe ik gemiddeld twee jaar. Dat betekent dat ik er 25 duizend moet verkopen. Nou, dat is tegenwoordig al een behoorlijke bestseller. Kijk ik terug op wat 22 jaar schrijverschap me heeft opgeleverd dan kom ik niet verder dan 300 à 400 euro per maand. Dus alleen romans schrijven, dat zit er niet in. Ik klaag niet hoor, maar ik benijd auteurs als Tommy Wieringa of Frank Westerman die van hun boeken wel kunnen leven.”